NIEZWYKŁY KLIMAT KRAKOWSKIEGO KAZIMIERZA

    Krakowski Kazimierz to miejsce szczególne, ponieważ ukształtowane przez sąsiedztwo tradycji  chrześcijańsko – żydowskiej. Przed wybuchem wojny żyło tu ok. 164 tys. Żydów, co stanowiło ok. 25% ludności. 

        We wspomnieniach dawny Kazimierz jawi się jako dzielnica ubogich Żydów. Szewcy na ulicy reperowali buty, krawcy robili przymiarki, dookoła stragany, sklepiki, wszędzie  biegające brudne dzieci, po Miodowej przechadzające się prostytutki, dużo szmulików (żebraków),  słowem – szara bieda. Bogaci Żydzi mieszkali przy ul. Dietla.

     Obecnie zarejestrowanych jest ok.150 Żydów w całym Krakowie, ale  dzisiejszy Kazimierz nadal przyciąga turystów z całego świata pragnących poczuć atmosferę dawnego świata. Spotkamy przechadzających się chasydów, rabinów, hebrajskie napisy na budynkach, możemy kupić falafel (kotleciki z ciecierzycy lub bobu), spróbować koszernego  jedzenia, wejść do mykwy i codziennie czynnej synagogi. Możemy poczuć atmosferę z obrazów Marca Chagalla i usłyszeć ludzką tęsknotę za światem, który bezpowrotnie odszedł.

          Zwiedzanie zacznijmy od Placu Nowego. Taki nowy to on nie jest, skoro ma ponad 400 lat. Ten obszar zajęli w XVI w. Żydzi wypędzeni z Ciechanowa. Spełniał`on funkcję typowo handlową, tu królowały jatki, kramy. Potocznie zwany Okrąglakiem, obecnie mówią na niego Rondel, wpisany od 2008 roku do rejestru zabytków. Tu odbywają się targi staroci, tu promuje rękodzieło, zdrową żywność, kupisz zapiekanki. 

 

 

         Serdecznie polecam Cheder Cafe na rogu ulic Jakuba i Józefa z pyszną kawą,  herbatą po marokańsku i lemonaną( rodzaj lemoniady) oraz hamantasze z bakaliami. Dobrze zjeść można w Miodovej z kuchnią częściowo otwartą, a szybko przekąsić w barze Corner Burger. Dudi.blog.pl w poście „szczyt sezonu” poleca knajpkę Omerta.  

         Centrum miasta była zawsze ul. Szeroka. Tu znajduje się Stara Bożnica zbudowana na przeł XV/XVI w. Z dawnego wyposażenia zachowała się oprawa szafy ołtarzowej do przechowywania Tory. To tutaj  T. Kościuszko przyrzekał, że „obchodzi go jeno opłakany stan Ojczyzny i uszczęśliwienie wszystkich mieszkańców, do których i Żydów zalicza, leży mu na sercu”. Obecnie to filia  Muzeum Historycznego.

          Pod nr 40 mieści się malownicza synagoga Remuh, a wokół niej cmentarz – kirkut, na którym jest grób Mojżesza Isserlesa, najsłynniejszego talmudysty zm. w 1572 r. Do tego grobu podążają Żydzi z całego świata. Nawet Niemcy nie tknęli tego grobu. Pamiętajmy, że Żydów nazywa się Am – ha – sejfer, narodem książki. Jest to bowiem jedyny naród, w którym nie było i nie ma analfabetyzmu. Od najwcześniejszych lat modlitwa  powiązana jest z czytaniem. Handel książkami, antykwariaty to ich domena. Z mądrości uczonych Żydów korzystali nawet profesorowie uniwersytetu. Przed skwerkiem tablica upamiętniająca zagładę w czasie wojny. Na chwilę zatrzymajmy się przed domem z nr 14, tu przyszła na świat Helena Chaje Rubinstein, twórczyni imperium kosmetycznego, przyjaciółka Chagalla, Modiglianiego, Picassa, Dalego. Pod nr 6 mykwa – rytualna łaźnia.

        Na ul. Jakuba dostrzec można elewację największej synagogi Izaaka ufundowaną przez Izaaka Jakubowicza żyjącego niezwykle skromnie. Legenda głosi, że przyśniło mu się, iż pod mostem jest ukryty skarb. Powiedział o tym pilnującemu go żołnierzowi, a ten wyśmiał go i stwierdził, że jemu też śniło się, że niejaki Ajzyk ma ukryty skarb w piecu. Izaak przyszedł do domu, rozebrał piec i znalazł skarb. Wybudował synagogę zwaną również jako Ajzyka. Wielokrotnie rabowana, niszczona, palona, obecnie wpisana do rejestru zabytków. 

         Cały czas trzeba się rozglądać, tyle tu zabytków, kościołów, synagog, muzeów. Warto na kamieniczkach poszukać ukośnych blizn po mezuzach (zwiniętym pergaminie umieszczonym w podłużnym pojemniczku ). Miała przypominać mieszkańcom o obecności Boga. Jedyną kompletną mezuzę można zobaczyć przy wejściu do Muzeum Żydowskiego Galicja przy ul.Dajwór.

      U zbiegu ulic Św. Wawrzyńca i Bożego Ciała spostrzegamy gotycką bryłę kościoła. Mityczne początki świątyni wiążą się z kradzieżą monstrancji  z hostią w kościele Wszystkich Świętych. Kiedy złodzieje zorientowali się, że ona nie jest złota, wyrzucili ją do rowu. Nad tymi bagnami pojawiły się światełka. Ludzie odbywali procesje, więc w tym miejscu Kazimierz Wielki postanowił wybudować kościół pod wezwaniem Bożego Ciała. Na szczególną wagę zasługuje XVII w. ołtarz z obrazem Narodzenia Pańskiego, stalle, witraże, ambona, barokowa kaplica. To jeden z piękniejszych kościołów obok Mariackiego. 

         Czy jest na świecie takie miasto, gdzie krzyżują się ulice Bożego Ciała i Rabina Meiselsa lub Świętego Sebastiana z Berka Joselewicza? Kościoły obok synagog?  Czy wiecie, że w koncercie muzyki żydowskiej  sławnego L. Kozłowskiego nie usłyszycie  Żydów?  „Same gojki i goje”  – mówi maestro. Po koncercie w Tuluzie pewien rabin zapytał artystę, skąd wziął tylu krystalicznie śpiewających w języku jidisz, ten wyznał: ” rebe, to są gojki! Z Krakowa!”.  Na tym polega osobliwość Kazimierza.

                  W dn. 5 lipca w Synagodze Tempel, Miodowa 24 odbędzie się koncert L.Kozłowski i Przyjaciele. Warto posłuchać tych charakterystycznych rytmów i tego zaśpiewu. W tych pieśniach ożywają martwe kamienie, holocaust, dawny świat. „I tylko drzewa pytają, gdzie ten Kazimierz”. 

         Proszę posłuchać wspaniałej piosenki „Memento Moritz” J. Cygana z muz. L. Kozłowskiego o b.dobrym szewcu, który po odgłosach na chodniku poznawał swoje buty. Aż przyszedł dzień, kiedy usłyszał straszny stukot. To te buty go zabiły. „Memento Moritz”.

          W dn 25.VI – 2 VII trwa Festiwal Kultury Żydowskiej i będzie można poczuć, jak ta niezwykła przestrzeń ożywa dobrą muzyką, literackimi dyskusjami, a przede wszystkim rozmaitymi warsztatami, m.in. w kultowej Piekarni Mojego Taty kontynuującej tradycje pana Bajgla, będzie można samemu upiec chałkę żydowską (niesłodką) lub  polską (słodką z kruszonką). Przygotowano aż 300 rozmaitych wydarzeń, będzie w czym wybierać. Reklamówki na 25 lecie FKŻ można prać i suszyć, są wielokrotnego użycia.

      Niech czas się zatrzyma. Przyprowadź tu swoje dzieci na lekcję nie tylko historii, ale i tolerancji. Niech pooddychają innością:  atmosferą, religią, językiem, kulturą. To wzbogaca duchowo, uczłowiecza, czyni otwartym, uczy kompromisu. Być może nie napiszą na murze: Żydzi do gazu. Tikkun ołam to w judaizmie naprawianie świata. Spróbujmy i my wziąć udział w tym naprawianiu i zmienianiu na lepsze.

SYNAGOGA  POSTĘPOWA