O NOWYM ZJAWISKU, CZYLI FEMINIZACJI JĘZYKA

           Pojawiają się w mediach nowe słowa: szafiara, gościni, premierka, ministra, marszałkini. Jedne przeżyją, inne zostaną obśmiane, a jeszcze inne zostaną zapomniane na zawsze. Feminizacja języka stała się faktem, czy chcemy tego czy nie. Nic tego procesu nie zatrzyma. Nazwy żeńskie z oporami, ale będą się pojawiać i wracać do znaczenia. Czy wiecie, że już powstaje Słownik feminatywów współczesnej polszczyzny?

        Ten post jest przykładem, jak mądrzy blogerzy mogą inspirować do zastanawiania się nad życiem intymnym naszego języka. Kneź (www.kneziowisko.pl) w komentarzu do mojego postu dowcipnie pisze: „Po prawdzie to podobno teraz należy mówić gościnie(…) A że podobno i Maria Skłodowska-Curie też była kobietą, to nie ma przeproś”.

     Wyobraźmy sobie, że mamy przedstawić panie wchodzące do studia (np. trzy posłanki i marszałkini). Wchodzą goście? A przecież to same kobiety. I chociaż formę „ta gościa” znano ponad sto lat temu, to nadal funkcjonuje tylko w r. męskim jako ‚gość’. Mnie podoba się słowo ‚gościni’, kiedy wchodzi jedna pani i słowo ‚gościnie’, kiedy pań jest więcej. Czy wejdą  słowa ‚gościni’,  ‚gościnie’ na stałe do świadomości, czas pokaże. Na razie język ulicy posługuje się pogardliwym: gościówa.

        Kobiety zajmują stanowiska kiedyś zarezerwowane tylko dla mężczyzn. Musi to znaleźć odbicie w języku. Jak wiadomo, dawniej kobieta prawie nie miała płci. O sławnej noblistce nikt nie powiedziałby fizyczka, chemiczka, badawczyni. Obecnie także w podręcznikach  szkolnych polecenia w kartach pracy uczniów są kierowane tylko do chłopców. Musimy bowiem pamiętać, że stereotypy mieszkają  również w naszym języku. I chociaż od dawna kobiety pracujące na dwóch etatach w domu i w pracy udowodniły, że z dziećmi i domem na głowie mogą być dobrymi menedżerkami, konstruktorkami, designerkami, to przesąd o małym rozumku pań funkcjonuje w języku. Zapytajcie właściciela sklepu ze sprzętem informatycznym, kogo zatrudniłby na sprzedawcę: panią, czy pana, odpowie bez wahania – pana. Woli pana, ponieważ mężczyzna  zna się na skomplikowanych urządzeniach. Musiał słyszeć o informatyczkach, ale w świadomości pozostała informacja, że wszystkie  kobiety na informatyce się nie znają. A czy ktoś widział ogłoszenia: poszukuję farmaceutki, menadżerki, informatyczki? Każdy poszukuje farmaceutę, dermatologa, czy informatyka. Język mamy w stereotypach i w zwojach mózgowych.

             Najczęstszymi wykładnikami żeńskości są formanty: – ka,  – ini (-yni), – ina, -anka,  -owa, np. krytyczka, zwyciężczyni, sędzina, twórczyni, designerka, menadżerka, dermatolożka, suwnicowa, pilotka. Prof. J. Miodek pisze: „Popieram gorąco coraz wyraźniejszą tendencję do posługiwania się w obiegu komunikacyjnym przyrostkami – formalnymi wykładnikami żeńskości”. Nic nie stoi na przeszkodzie, by nadawać odpowiedniki żeńskie  poza stereotypami mieszkającymi w głowach.         Zwyczaj ( uzus ) każe pisać: książka dla ucznia (czyli dla uczennic już nie) zamiast dla uczniów,  legitymacja studenta czy karta czytelnika zamiast: studentów, czytelników. Podobno mężczyźni boją się deprecjonowania swoich kiedyś zarezerwowanych tylko dla nich zawodów. Doktor to była ważna persona. W Krakowie o kobiecie, która mogła tylko sprzątać, ale była żoną lekarza, mówiono z szacunkiem ‚doktorowo’. Obecnie o lekarce – o, zgrozo – mawiają ‚doktorka’. Nie do pomyślenia była też mecenaska, profesorka, marszałkini, a nawet posłanka. Niedawno tyle było dyskusji na temat niestosowności nazw „filolożka”, „psycholożka”. Upowszechniły się na tyle, że nie budzą negatywnych skojarzeń. Ale kiedy J. Mucha poprosiła, by mówić do niej ‚ministra’, rozległ się zewsząd męski rechot, który trwa do dziś. Hejt uderzył również w słowo ‚premierka’: niech nazywa się ‚premiera’ , bo nigdy się nie zestarzeje jako zawsze nowa.

         Zwróćmy uwagę na słowo ‚biznesmen’. Kobieta pracująca w biznesie to nie ‚bizneska’, a biznes women. Można bez obśmiania? I jeszcze dowartościować… Trzeba o jednym wiedzieć, że na siłę feminizować się nie da. Wszystko wymaga czasu.

            Proponuję wakacyjną zabawę. Spróbujmy sami obsadzić kobiety w męskich zawodach: marynarce, straży, wojsku itp. Marynarka nie pasuje ? Może kapitanka ?

       Wiem też, że drapieżniki zawsze mają rodzaj męski: lew, tygrys, lampart itp. Pozostało jednak do obsadzenia rodzajem męskim wcale niemało nazw, jak: mucha, ćma, sarna, sowa, mysz, wiewiórka, żmija…

          A jak nazwiemy pana pracującego w przedszkolu ?

          Pobawmy się słowem, a przy okazji może poprawimy sobie jakość zwojów w swoim mózgu. Poświęćmy języczkowi nieco uwagi, bo może być taki słodki.