RODZAJ CZŁOWIECZY LECZYŁ, ABY CHOROŚĆ PRZESZŁA

      Dobre duchy tego miejsca

     rozgoście się wygodnie i obaczcież, kogo sobie moja osoba upodobała. Niech wieść się niesie po wszytkich osadach, bo rada jestem wielce z tego, iż przedstawię wam tego, kto innym otworzył oczy swoją zacnością, a rodzaj człowieczy leczył, aby choroby szybko każdemu przechodziły.

        Zapalmy łuczywo, bo mrocznieje, dni krótkie, niebo zasnute ołowiem, na ziemi mgła. Niech dech wam zapiera i duma wzbiera, kiej czytać będziecie o sławnym, skromnym lekarzu, któren tyla dobra uczynił.

       W roku Pańskim 1453 (lubo 1457) śród pól pszenicznych, pagórków porośniętych zagajnikami przyszedł na świat syn S. Karpigi,  Maciej. Już ptaki świergoliły, że będzie jednym z najznamienitszych przedstawicieli polskiej kultury, sławnym lekarzem  i oświeconym człowiekiem podpisującym się Mathias de Miechov, czyli Maciej z Miechowa. Niechże Miechowita przypomni się roztropnym ludziom, co by każden oświeconym racjonalistą został.

      Kształcił się w szkole parafialnej i studium klasztornym w Miechowie, które to miasto otrzymało prawa miejskie już  w 1290 r. Wysoki poziom nauczania zapewniali wychowankowie słynnej Alma Mater: Jan z Kęt, F. Szumski, W. Czapliński i inni. Potem  Karpiga studiował w Akademii Krakowskiej. Wyjazd do Bolonii, gdzie uzyskał stopień doktora medycyny zawdzięczał ojcu, któremu nieraz giezło przylepiało się do pleców żniwną porą, aleć się opłaciło, skoro syna okrzyknięto najsłynniejszym lekarzem swego czasu. W latach 1501 – 1519 pełnił funkcję rektora Akademii Krakowskiej. Nie obzierał się na innych, szukał sposobów w trakcie porad, by choroba do cna przechodziła. Dzięki dobrym diagnozom i lekom, człek stawał się ździebko silniejszy, by w końcu ozdrowieć. Obaczmy, z jakimiż to chorobami przyszło mu się zmierzyć. W „Chronica Polonorum” notował:

      „W roku Pańskim 1482 bardzo szalejąca zaraza stopniowo przenosząca się z Węgier krzewiła się w Małopolsce.”

        „W wymienionym roku 1497 w lecie i jesienią krzewiła się bardzo wielka zaraza w Małopolsce, w obwodzie Krakowskim i Sandomierskim. Zaczynając od Krakowa zaraza zwróciła się w kierunku wschodnim i północnym, a srożąc się porwała i zniszczyła wielu ludzi”.

       „W tymże roku Pańskim 1495 (…) pojawiła się choroba gallicka (…) U nas w Krakowie pierwsza kobieta zaraziła się tą chorobą w roku 1495, kiedy to wracając z podróży z Rzymu wymienioną chorobę zawlekła do Krakowa. (…) Nazywa się zaś ta choroba syfilisem, albo zarazą lub różnymi nazwami stosownie do okolic, w której występuje. Albowiem Włosi  nazywają ją nieszczęściem francuskim albo chorobą gallicką.”

         „W roku Pańskim 1503 najjaśniejszy i przewielebny pan Fryderyk Kardynał, kapłan Świętego Kościoła Rzymskiego i prymas gnieźnieński oraz biskup krakowski dopełnił żywota i zakończył życie doczesne w pałacu biskupim w Krakowie. Przyczyną śmierci było rozprzężenie szlachetnego sposobu myślenia na tle wyniszczającej choroby gallickiej, połączone z nieładem w sprawowaniu rządów wynikłe z pijatyki ponad miarę i ilość”.

       W swojej dobroduszności Karpiga opiekował się ubogimi scholarami, budował szkoły parafialne, szpitale. Rozbudowywał bursy i szpitale dla ubogich studentów, biedotę leczył za darmo. Opracował szczegółowe przepisy o zabezpieczaniu się przed trapiącymi zarazami, a w szczególności przed powracającą  dżumą. Napisał pierwszą polską drukowaną książkę lekarską,  „Conservatio sanitatis”  to zapis z zakresu higieny: 1 – O klimacie, mieszkaniach i powietrzu 2 – O chlebie i pokarmach 3 – O winie i innych napojach 4 – O wodzie i leczniczych wodach ziołowych. Ważnymi  pozycjami są: „Traktat o dwóch Sarmacjach” oraz zwięzły zarys dziejów ojczystych „Chronica Polonorum”. Przystoi się z niemi krajanom zapoznać:

„W tym samym roku Pańskim 1485 miało miejsce zaćmienie Słońca.”

„Jan Olbracht, król Polski odznaczał się smukłą wysoką postawą, czerwonawymi oczami, z wyglądu był silny, kościsty i odważny (…) W podejmowaniu wojen był nieszczęśliwy. W budowaniu niedbały i bez zrozumienia, a znienawidzony wreszcie przez współziomków”.

„26 czerwca, który był dniem męczenników Jana i Pawła, w Nysie przed ratuszem został ścięty i okaleczony książę Mikołaj Opolski”.

„8 sierpnia ukazała się czarna gwiazda, z ogonem komety, nazwana od przyrody Saturna”.

„22 sierpnia 1504 roku w Kazimierzu Krakowskim wybuchł pożar od środka miasta aż do murów w części południowej”.

„W roku Pańskim 1505 ze strasznym grzmotem i piorunami wzbudzającymi strach spadł grad większy niż jaja gołębie”.

„15 sierpnia 1506 roku Pańskiego spaliło się w nocy miasto Miechów, znikło w całości spalone przez ogień, był to dopust Boży”.

„1 października z Krakowa król wyjechał na sejm w Lublinie. Na nim to po raz pierwszy wybuchło nieporozumienie pomiędzy świeckimi i duchownymi, o to mianowicie, że duchowni siedzieli obok króla otaczając go”.

      Maciej z Miechowa zmarł w roku Pańskim 1523  w wieku wżdy włos szadzią się pokrywa i pochowany w kaplicy Szafrańców, a za trumną szedł cały Kraków z uniwersytetem na czele, rajcami i mrowiem ludzi, których leczył. Na płycie nagrobkowej napis:

       „Tu spoczywa , o ty, który czytasz, mąż najbardziej wsławiony sztuką lekarską, więc bolej nad stratą powszechną: wiele wiedzy, wiele cnoty, jak widzieliśmy, włożył weń Bóg nieskończony. (…) Był też skory do pracy dla późnej potomności, ojczyźnie pismami był użyteczny i wszędzie  w księgarniach jego czytane jest to, co zostanie po nim pamiętnym na zawsze. Porad swych zwykł był udzielać za darmo…” 

        Cały swój znaczny majątek zapisał na cele społeczne fundacjom naukowym, aktom miłosierdzia, szkołom parafialnym, a bogaty księgozbiór podarował krakowskim bibliotekom.

            Bywajcie wszytcy zdrowi!  Obecnymi czasy już nie znajdziecie lekarza, który darmo leczy, wysyła zdolnych studentów za granicę na swój koszt, pomaga materialnie biednym, szpitale, kościoły i szkoły buduje, troszczy się o to, by książek i chleba nikomu ze scholarów w bursach nie zbrakło.  Nie masz też co liczyć, że jakiś lekarz porad lekarskich udzieli za darmo. Zatem należy życzyć: bywajcie zdrowi i nie chorujcie.