RÓŻNE OBLICZA MIŁOŚCI W RÓŻNYCH EPOKACH

       Miłość to głębokie i namiętne uczuciowe przywiązanie do kogoś lub czegoś – informuje „Słownik języka polskiego”. Poeci, którzy widzą i odczuwają silniej z powodu wrażliwej duszy i wyostrzonych zmysłów, najlepiej uzmysławiają wiele jej odmian zwykłym zjadaczom chleba.

           Najbardziej chwytającą za serce jest miłość rodzicielska do dziecka. Przykładem niechaj będą „Treny” J.Kochanowskiego. Nieutulony w żalu ojciec nie może pogodzić się z przedwczesnym odejściem niespełna trzyletniej Urszulki. I. Krasicki w swoim „Hymnie” sławił świętą miłość do kochanej ojczyzny. A. Mickiewicz w „Panu Tadeuszu” zakochany jest w polskiej brzezinie czy uroczo zmieniających się obłokach. J. Kochanowski w hymnie „Czego chcesz od nas, Panie” oddaje hołd Bogu za życie na tym świecie.

       Istnieje – jak powszechnie wiadomo – miłość do ukochanego człowieka. I ona jako taka nie ulega zmianie od początków świata. Natomiast zmieniają się formy, sposoby wyrażania, rytuały, symbolika oraz tzw. konwencja literacka, bo przecież każdy inaczej obudowuje swoje uczucie.

        W każdej epoce został wykreowany przez poetów specyficzny model miłosnych uczuć. Tak naprawdę pierwsi, którzy odważyli się w Polsce mówić o miłości, to poeci renesansu. To oni wydobyli kobietę z mroku komnat, ale też nie postawili na piedestale, ponieważ pisali o męskich odczuciach. J. Kochanowski we fraszce „O Hannie”, czy w pieśni XXIII „Nie zawżdy piękna Zofija” promuje kobietę cnotliwą, uległą, stateczną, podporę w trudach życia, ozdobę męskiego ramienia i opiekunkę domowego ogniska.

         Barok docenił wagę i rolę kobiety, ale też zbyt idealizował „alabastr czoła”, ” koral ust”, mimo że M. Sęp Szarzyński w sonecie „O nietrwałej miłości rzeczy świata tego” zdawał sobie sprawę z tego, że człowiecze myśli mają tendencję do cukrowania, upiększania, wyolbrzymiania. J.A.  Morsztyn w sonecie „Do trupa” zastosował ciekawą pointę. Oto trup i zakochany są do siebie podobni, ale paradoksalnie to trup jest w lepszej sytuacji, ponieważ nie cierpi i nie czuje „płonących w nim ogniów.”

         A co na to epoka rozumu? Tej powyższej konwencji powie wyraźnie: nie. Trawestując I. Krasickiego, możemy powiedzieć, że i miłość może być nauką, jeśli natrząsa się nie tyle z kobiet, ile z ich wad. Bajka „Żona modna” krytykuje nadmierne uzależnienie kobiet od strojów, mody i zbytków.

         Najbardziej niezwykła epoka, czyli romantyzm, eksponuje miłość niespełnioną, nieszczęśliwą, miłość wyobraźni, czyli kochanie dla samego kochania, najlepiej z oddalenia. A. Mickiewicz w balladzie „Romantyczność” ukazuje wiarę Karusi w metafizyczny świat. Nie tylko czuje obecność zmarłego Jasia, ale potrafi się z nim porozumieć.  J. Słowacki w wierszu „Rozłączenie” łączy piękno alpejskiej przyrody ze smutkiem z powodu niespełnionej miłości.

       Świat malowany wszystkimi tonami uczuć i nastrojem w epoce fin de siecl’u prezentował K. Przerwa – Tetmajer. W modernizmie miłość traktowana była jako ucieczka od świata stanowiącego pasmo udręki. Erotyk „Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę” jest nie tylko nastrojowy, ale zmysłowy, podmiot liryczny pragnie umrzeć z rozkoszy w ramionach ukochanej. W erotyku B. Leśmiana „W malinowym chruśniaku” aż duszno od intymności, kontaktu z naturą i parno od zmysłowej miłości i „odlotu w podniebie”.

        Pierwsza dama „Skamandra jako kobieta wyzwolona  bez pruderii i obawy pisze o swych doznaniach. M. Pawlikowska – Jasnorzewska w wierszu pt. „Miłość” łączy malarskie widzenie miłości duchowej ze  sferą zmysłów:  „chcę barwą być – a któż mi rozbije tęczę”.

         A jak współcześni przedstawiają miłość? W. Szymborska pyta refleksyjnie: „Co świat ma z dwojga ludzi, którzy nie widzą świata?” J. Twardowski w wierszu „Co prosi o miłość” uważa, że głóg, oczy zwierząt, szpak, a nawet sam Bóg prosi o to uczucie. W. Młynarski śpiewa o polskiej miłości, która „zlecone prace musi brać, nocą koszule twoje prać, rano po bułki w sklepie stać.”

           Skoro „to miłość sprawia, że ziemia się kręci” (S. Gilbert), zwróćmy uwagę na to, że nie ma sztywnych, ustalonych kanonów uczuć. Współcześnie uważa się, że kochać to nie znaczy tylko patrzeć na siebie z zachwytem, ale przede wszystkim razem patrzeć w przyszłość, szanować się i wspólnie być twórcami własnego szczęścia.