Pokrewieństwo łąki z człowiekiem

                                 Bolesław Leśmian: „Łąka” 

„Czy pamiętasz, jak głowę wynurzyłeś z boru,
Aby nazwać mnie Łąką pewnego wieczoru?
 Zawołana po imieniu
 Raz przejrzałam się w strumieniu —
I odtąd poznam siebie wśród reszty przestworu.

Przyszły do mnie motyle, utrudzone lotem,
Przyszły pszczoły z kadzidłem i myrrą i złotem,
 Przyszła sama Nieskończoność,
 By popatrzeć w mą zieloność, —
Popatrzyła i odejść nie chciała z powrotem…

Kto całował mak w zbożu — nie zazna niedoli!
Trawa z ziemi wyrwana pachnie, lecz nie boli…
 Kocham stopy twoje bose,
 Że deptały kruchą rosę,
Rozróżniając na oślep chabry od kąkoli.   (…)

Ani zmora z jeziora, ani sen skrzydlaty
Lecz Łąka nawiedziła wnętrze mojej chaty!
 Trwała ze mną na tej ławie,
 Rozmawiając głośno prawie, —
Na ścianach moich — rosa, na podłodze — kwiaty…

Nie grążyłem ja w niebie ni steru, ni wiosła,
Lecz mnie radość swym prądem zmiotła i uniosła.
 Wieczność ku nam znikąd zbiegła,
 U stóp naszych, warcząc, legła,
A pierś moja tej nocy chabrami porosła.

I było już wiadomo, że pułap sosnowy
Wonnym deszczem, jak obłok, pokropi nam głowy,
 Bo nie snem się sny płomienią,
 Jeno deszczem i zielenią, —
Duch mi zbłąkał się w ciele, jak wpośród dąbrowy.

Przeto Bóg, co mnie stworzył, zbladł podziwem zdjęty,
Żem uszedł jego dłoniom w tych pokus odmęty!
 W kształt mię ludzki rozżałobnił,
 A jam znów się upodobnił
Kwiatom i wszelkim trawom i źdźbłom gorzkiej mięty.

Nawołujcie się ludzie, pod jasnym lazurem,
Chórem w światy spojrzyjcie, zatrwóżcie się chórem!

 Miłość, wichrem rozpędzona,
 Wszystko złamie i pokona,
Zaś tych, co się sprzeciwią, w śnie skrępuje sznurem!

A opaszcie świat cały ścisłym korowodem,
Aby wam się nie wymknął, schwytany niewodem…
 Zapląsajcie, zaśpiewajcie,
 Pieśnią siebie wspomagajcie,
Toć wejdziemy w świat — próżnią, aby wyjść — ogrodem!

Niechaj dusza wam będzie błękitami czynna,
Stoi przed nią otworem ta jasność gościnna,
 Czegokolwiek zażądacie,
 To się zjawi w waszej chacie,
Bo nastała godzina taka, a nie inna…

Ludzie — mgły, ludzie — jaskry i ludzie — jabłonie,
Rozwidnijcie się w słońcu, boć na pewno płonie!
 Dla mnie — rosa, dla mnie — zieleń,
 Dla was — nagłość rozweseleń,
A kto pieśni wysłuchał — niech mi poda dłonie!”    

          Poeto, kiedy trzydzieści lat temu patrzyłam przez okno, widziałam podtopione wiosną łąki, w maju – czerwcu było pierwsze koszenie, potem latem pełne kwiecia i soczystej zieleni,  w lipcu – sierpniu kolejne koszenie i suszenie. Wieczorny aromat wędrował do okolicznych domów, by  każdy mógł zagłębiać, zanurzać się, czyli grążyć w tym zapachu. Obecnie nie ma łąk, bocianów, tam stoją już domy. A koło wysokich, betonowych murów zagrodzonych domostw, strzyżone trawniki i równiutko przycięte tuje. Kto z młodych wie, jak wygląda kąkol, kupkówka, jaskier, chaber, przetacznik, żywokost, skrzypy, czy tymotka?  Nie pożywią się także zbieranym na łące szczawiem. Niedługo dzieci łąkę zobaczą jedynie na obrazku lub przeczytają o niej w wierszu albo zobaczą, jeśli ktoś litościwie nazwie oraz odsłoni skrawek zieleni z okazji Twojej 80 rocznicy śmierci i 140 rocznicy urodzin. Warto zobaczyć ten nieoficjalny, choć tak znaczący rok:

        http://www.polin.pl/pl/laka-lesmiana

          Tytułowa łąka symbolizuje przyrodę. Cały wiersz jest zbudowany z sześciu części. Ja wybrałam początek mający formę rozmowy, jaką prowadzi człowiek i łąka oraz ostatnią, w której bohater deklaruje ideę zespolenia z naturą. Ten dialog z łąką ukazuje nową perspektywę człowieka, który stwarza łące inną jakość życia. Miłość między nimi ma miodny smak, więc pszczoły znoszą, jak niegdyś królowie mirrę, kadzidło i złoto. A łąka, jak to kobieta, uwodzi, czaruje i pragnie człowieczej bliskości – „Oczarujmy się nawzajem” – kusi, nęci, zachęca. Człowiek również na przyjście łąki przystraja chatę, piecze chleb, omiata pajęczyny, a na ławę kładzie czerwoną chustę z frędzlami i mówi: „Chcę, byś była taka bliska,/Jak ta łza”. Pragnie zespolenia siebie z naturą, aby wspólnie przeżyć coś niebywałego, zapewne urok wzajemnego zatracenia: „Przeto Bóg, co mnie stworzył, zbladł podziwem zdjęty, / Żem uszedł jego dłoniom w tych pokus odmęty!”  Bóg widzi zagrożenie, ale podziwia człowieka.

            Bezpośrednie zwroty, apostrofy („Łąko moja!”)  wykrzyknienia („Zatrwóżcie się chórem!”) podkreślają nie tyle związek podmiotu lirycznego z przyrodą, ile emocjonalne zaangażowanie się w zespolenie z przyrodą. Sama personifikacja łąki świadczy o upodobaniu sobie ludzi, przy których ona – jak każda kobieta  – rozkwita wdziękiem, więc znając moc sprawczą zewnętrznego wizerunku, informuje zebranych: „przejrzałam się w strumieniu”, by zapewne upewnić się, że  wygląda pięknie i zmysłowo. Neologizmy – jak to u Leśmiana – muszą błyszczeć,  zadziwiać, aby podkreślić niewyrażalny słowami tajemniczy świat: „niepojętość zieloności”, „odlotne”, „niemota”, „nie grążyłem, „rozżałobnił”. Przy nowych wyrazach konieczny jest przystanek, aby smakować, podziwiać i mieć czas na zastanawianie się, czy powrót do natury pozwoli człowiekowi odkryć w sobie dobro, które zabiliśmy przez cywilizacyjne, techniczne udogodnienia i odwrócenie się plecami do ziemi, a przecież to ona nas karmi oraz daje schronienie.

        Hmm, Bergsonie, powiew wiatru może dopingować, a cóż dopiero leśmianowski „wicher życia” , który potrafi połączyć człowieka z odwieczną siłą natury. Nawet z mocną miętą i gorzkim piołunem po drodze człowiekowi. Pytanie, czy  uda się zjednoczenie człowieka z naturą, pozostaje otwarte.

https://www.youtube.com/watch?v=yoggg8nHQ5s