Spojrzeć w oczy nie tylko Stanom w sprawie American dream

The story of the Vance family from mountainous Kentucky, who lived in American dreams, shows how little we know about Americans.

Prawdę o swoich przodkach zwykle trudno przełknąć, a co dopiero wystawić na publiczny widok. Najbardziej powszechne w wielu rodzinach jest ubóstwo i borykanie się z podstawowym problemem, czyli co do garnka włożyć.  Świat minionych lat jest sam w sobie ciekawy, mimo to pudrujemy i ubarwiamy, aby pokazać go z jak najlepszej strony, chociaż  w każdej rodzinie musiał  być ktoś biedny jak mysz kościelna, musiał  też kiedyś być złodziej, hulaka, ksiądz, rozwiązła, utracjusz, jak to w życiu bywa i jak wieszczą naukowe rozprawy.

Przeglądam książkę, o której Bill Gates powiedział: „Podziwiam odwagę J.D. Vance’a”, gdyż zafascynowani amerykańskim snem, myślimy, że w Ameryce, raju dla pracowitych, wszystko było i jest na wyciągnięcie ręki. Tymczasem nic nie może być proste, nawet jeśli z Ameryki.

Dziadkowie Vance’a to „bidoki” z Kentucky. W górach nie tak łatwo dorobić się majątku, a jednak tym pracowitym, pobożnym ludziom to się udało. Oszczędność doprowadzona do perfekcji i ciężka praca obydwojga spowodowały dostanie się do tej upragnionej klasy średniej. Niestety, ich dzieci już beztrosko wydawały pieniądze, a skupione były jedynie na konsumpcji. Żyły w swoim świecie, czyli alkohol, narkotyki; słowem z zabawy na zabawę, bo uważali, że takie wesołe jest życie.

To babka chłopca pierwsza zauważyła, że córka daje dziewięciomiesięcznemu dziecku pepsi w butelce zamiast kaszki, a potem często musiała go zabierać do swego domu z różnych dziwnych miejsc, najczęściej rozrywkowych. Rodzice chłopca szybko znudzili się sobą, więc co za problem, rozstali się, ojciec wpadł w alkoholizm, matka poszła narkotyczne ciągi, pojawiali się wujkowie i znikali, dlatego dziecko w końcu zabrała babka, gdzie wreszcie miało dom i stabilizację. Socjolog z psychologiem mogliby mieć zajęcie na lata, aby rozeznać się w tej rodzinnej patologii.

Chłopiec zaczął mieć coraz lepsze wyniki w szkole. Kiedy zdał na prawo, okazało się, że pierwszy w rodzinie będzie miał dyplom. Znał życie pracowitych dziadków, którzy wielu rzeczy musieli sobie odmawiać, by go wykształcić. Jeżeli chcieli kupić więcej   prezentów pod choinkę, brali kredyt. Już studiował, kiedy zaprosiła go do siebie na święta zamożna koleżanka, więc spodziewał się różności i kosztownych prezentów. Paczki były, ale jakież było jego zdziwienie, gdy zaniesiono je okolicznym ludziom żyjącym na socjalu, na zasiłkach. To było to pierwsze i najważniejsze przestawienie w głowie w sprawie American dream. Bogaci byli oszczędni, a jeśli wydawali, to nie tylko  na siebie.

Drugie zdziwienie przyszło, gdy starał się o staż w znanej firmie i prawniczka na rozmowę zaprosiła go do restauracji. Do stolika podszedł kelner i zapytał:

– Życzy pan sobie sauvignon blanc, czy chardonnay?

Oczywiście na chwilę zapadła cisza, ale refleks podpowiedział, by zamówić cokolwiek, skoro stażysta nie miał szans na rozróżnienie, bo nigdy nie miał żadnego w ustach. Ale kiedy w zastawie stołowej pojawiło się tych dziewięć sztućców, tu już nic nie było proste, a użyć trzeba, więc starał się nie jeść, bo nieopatrznie zamówił danie mięsne, skoro wege prawniczka miała zapłacić.

– Ta woda, proszę pana, to ma być perlage? A skąd miał to wiedzieć? Tak poznaje się przepaść światów.

Prawniczka pokazała mu dwie skóry, by wskazał lepszą; zrozumiał, że takiego palanta jak on, który nie rozróżnia skóry ekologicznej od prawdziwej – bo  wg niego –  niczym się nie różniły, dobra firma nie przyjmie. Wtedy na koniec padło sakramentalne:

– Dlaczego w tej konkretnej kancelarii chce pan pracować? Zbity z tropu nawet nie szukał górnolotności, tylko powiedział, co myślał, czyli, że tu najlepiej płacą. Tak to rozbawiło prawniczkę, że został przyjęty. Prawdą jest także, że nie miał dnia wolnego cały rok, firma wycisnęła z niego wszystkie soki. Ale płacili dobrze, więc mógł po roku stanąć na własne nogi. To był spełniony  American dreams.

W końcu chłopcu z rodziny bidoków z Kentacky udało się zrealizować amerykański sen i z porzuconego dziecka wspiąć się po szczeblach kariery, by mieć kancelarię, dom oraz codzienny luksus życia zamożnego człowieka. Rodzicom pomóc już nie dał rady, bo degradacja uzależnienia była tak wielka, iż najlepsze ośrodki nie poradziły sobie z heroinizmem i lekomanią matki oraz alkoholizmem ojca.

Po uruchomieniu własnej kancelarii, założył fundację dla dzieci takich uzależnionych rodziców, a na święta adoptuje zawsze kilkoro dzieci, które spędzają przyjemnie czas w normalnej rodzinie. Amerykański sen to nie tylko wejście na szczyt, ale również pomoc tym, którym się nie udało.

Kiedy przyglądam się historii rodziny Vanców z USA, widzę, że podobne historie może zapisać niejedna polska rodzina. I niechby zostały spisane ku refleksjom potomnych. Wiara w polski sen krainy miodem i mlekiem płynąca jest równie mocna jak w American dream.

Na podstawie „najważniejszej książki o Ameryce ostatnich lat”:  J.D. Vance, „Elegia dla bidoków”

Zdjęcia Tomka