Czy pan istnieje, Mr Johns?

Reflections on the short story by S. Lem entitled „Do you exist, Mr. Johns.”

Rok Lema

Jest rok 1955. Nikomu wtedy nie śniło się, że będą jakieś wirtualne byty, roboty, postprawdy, wersje smartfonów, druk 3D, a On to wszystko wówczas widział! Geniusz futurologii, fantastyki, myśliciel, twórca czystej groteski – Stanisław Lem. Przewidział świat, który jest obecnie naszym udziałem.

Człeczyno, kwestia czasu, gdy staniesz przed podobnym dylematem

Toczy się proces Cybernetics contra H. Johns. Oskarżony Johns pokazuje sądowi metrykę, ale adwokat Company udowadnia, że to nie Johns, bo większość organów tego człowieka należy do firmy. Johns był bowiem kierowcą rajdowym, a po wypadkach, jakim ulegał, ma protezy rąk, nóg, sztuczne serce, nerki, nowy bark, prawie wszystko nowe… i tylko własną połowę głowy. Druga połowa mózgu to maszyna, która kosztowała 26.500 dolarów, bo wyposażona była na bogato w aparaturę do marzeń sennych, w dodatkowy filtr eliminujący przykrości oraz w tłumik zmartwień. Któż nie chciałby takiego mózgu? Ponieważ jednak Johns za te luksusy nie płacił, rekiny finansjery zażądały zwrotów narządów. Sąd pozew o zwrot oddalił, gdyż skończyłoby się życie Johnsa. Ale dług rósl, a sąd musiał orzec, czy on to jeszcze on oraz kto zapłaci, bo oskarżony płacić nie zamierzał, skoro on to nie on. Poza tym udowadniał, że te sztuczne organy nie są luksusem. Ma łupanie w kościach na zmianę pogody, iskrzenie na łączach, dręczą go natręctwa, których nie umie się pozbyć, bo cały czas musi liczyć: psy, ludzi, koty, a nawet słupy przy drodze. Dodatkowo ma kompleks Edypa, depresję i męczą go sny pończosznicze. Twierdzi jednak, że jeszcze nie jest maszyną, bo ma uczucia i empatię, współodczuwanie, czyli umiejętność wyobrażenia sobie uczuć i emocji drugiej osoby. To kim pan jest, panie Johns? – pyta sąd.

Zawartość człowieka w człowieku

Jeżeli uznają cię za robota, skazany nie będziesz, płacić nie musisz, bo robokotowi będzie więcej wolno, ale jeśli zostaniesz uznany za człowieka, to posiedzisz, majątek odbiorą za długi i sprawiedliwości nie znajdziesz w żadnym sądzie.

S. Lem pyta:

„…ale co zrobić tam, gdzie właśnie podniosły fakt ginie w powodzi falsyfikatów, a głos prawdy zagłuszony zostanie niesamowitą wrzawą?” Właśnie… Co zrobić?

Mnie również interesuje, czy wszyscy jeszcze ludźmi jesteśmy, skoro o człowieczeństwie świadczą uczucia, empatia i dobre relacje z innymi ludźmi. Kiedy widzimy, że coraz mniej jest zawartości człowieka w człowieku, to warto za Lemem powtórzyć: Kim pan jest? Czy pan jeszcze istnieje, Mr człowieku?